Haratischwili gebruikt de geschiedenis van haar land om verhalen te vertellen, vertelt de geschiedenis van haar land aan de hand van verhalen. Haar verhalen zijn haar land. Zij is haar verhalen. Dit verhaal gaat over vier meisjes, waarvan er drie overleefden.
Enkele jaren geleden las ik Haratischwili’s 1273 pagina’s tellende eerste boek Het achtste leven in drie dagen uit. Het is één van die boeken die onmogelijk weg te leggen zijn. Niet verschrikkelijk goed geschreven, maar vol drama en personages waar je vanaf pagina één aan gehecht bent. Het Achtste Leven speelt zich af tegen de achtergrond van de opkomst en de ondergang van de Sovjet-Unie in Georgië. Het wordt op de achterflap een Tolstojaans familie-epos genoemd, maar heeft wat mij betreft ook erg veel weg van een Isabel Allende.
Plotgedreven
Het verschil tussen Tolstoj en Haratischwilli, is dat karakters uit Tolstojs romans een eigen wil hebben, een individu zijn en het verhaal voorstuwen. Tolstoj schrijft karaktergedreven verhalen, Haratischwili plotgedreven verhalen. In het Achtste leven hebben karakters nauwelijks tot geen eigen wil. Het leven overkomt hen simpelweg. Het is bijna irritant hoe de danseres geen moment overweegt een danscarrière na te streven. Maar als lezer kan je je ook bijna niet voorstellen hoe onmogelijk dat was onder het bewind dat in het boek de scepter zwaait.
Daarin lijkt het relaas meer op Huis van de Geesten van Isabel Allende, ook hier zijn de personages slachtoffers van de geschiedenis. Hetzelfde gebeurt in Het Schaarse licht. Net als Isabel Allende gebruikt Haratischwili haar eigen persoonlijke geschiedenis opnieuw voor haar nieuwe roman, en zal ze dat waarschijnlijk nog tientallen boeken lang blijven doen. Mij hoor je niet klagen, zeker niet als ze het net zo goed doet als Allende. Toch haalt deze tweede roman niet het niveau van haar debuut. Ook daarin lijkt ze op Allende.
Flashback en melodrama
In Het Schaarse Licht is het Sovjetbewind de oorzaak van al het ongeluk. Op een zwartwit manier wordt afgerekend met de wereld achter het gordijn. Het verhaal verdrinkt in de geschiedeniskennis die over de pagina’s wordt uitgestrooid. De uitleg, de flashbacks. Het hele verhaal speelt zich af op een enkele avond, de rest is één grote flashback. Waar iemand als Lize Spit achthonderd pagina’s kan doen over een minuut en me nog steeds op het puntje van mijn stoel laat zitten, lukt dit Haratischwili minder goed.
Sommige zinnen druipen van het melodrama. Mensen geven zich over aan dronken geluk, krimpen ineen en verstijven van spanning. De hoofdpersonen zijn dan ook vier tieners, bij wie gevoelens soms niet anders beschreven kunnen worden dan kriebels die door lijven dansen. Toch zijn het één voor één karakters waar je na een tijdje om geeft. De empathie komt wellicht wat trager op gang dan in Het Achtste Leven, maar is er wel. Ook worden herkenbare technieken toegepast om de spanning op te drijven. Toen wist ik nog niet dat…
De overlevenden
En toch, tegen beter weten in, ga je geven om de kleine Keto, de hartstochtelijke Nena, de slimme Ira en de vrolijke, eigenwijze Dina. Het maakt een vervanonsbedgeschiedenis voelbaar. Haalt het recht naar je eigen bed, bank of tafel. Je leeft de Georgische geschiedenis door de ogen van vier meisjes, die vrouwen werden in een ander land. Die de revolutie overleefden die hun eigen kinderen opat. De overlevenden, ‘die proberen plaatsvervangend verder te leven voor al degenen die dat niet vergund was’.
