Veel mensen willen koste wat kost journalist worden, zonder dat ze er een idee van hebben wat het inhoudt. Journalist worden heeft veel voeten in de aarde. Tegenwoordig zijn er tientallen verschillende manieren om de journalistiek te bedrijven: door video, podcasts, fotografie en… de pen. Tijdens mijn studie journalistiek werd me altijd aangeraden om zoveel mogelijk verschillende media te combineren, gezien de mediawereld steeds multimedialer wordt, zijn en er steeds meer verschillende prikkels nodig zijn om de aandacht van het publiek te trekken.
Daar was ik het niet mee eens. Ik geloof dat je enkel en alleen met de pen een ijzersterk verhaal neer kan zetten. Ik heb het zelf meegemaakt, duizenden keren was ik weg van de wereld door een goed boek of een artikel, waarin enkel met woorden hele werelden geschept werden. Nu zijn bij artikelen voor kranten en tijdschriften natuurlijk beelden nodig, maar daarvoor zijn er fotografen – professionals die hiervoor geleerd hebben en al jarenlang niets anders doen. Toen ik zelf met de camera op pad gestuurd werd voor National Geographic, viel het me op dat ik wel foto’s kon maken, maar mijn verhaal daardoor minder sterk werd.
Kortom, ik ben van het ouderwetse type dat nog gelooft in een ambacht. Doe je meerdere dingen tegelijk, dan moet je je aandacht verdelen. Ik geloof niet in multitasken, noch de journalist noch het publiek wordt beter van een overdosis aan prikkels. Het belangrijkste resultaat is een inboeten aan kwaliteit, en misschien is dat wel de reden dat het steeds moeilijker is om de aandacht van het publiek vast te houden. Hoe het ook zij, voor de schrijvende journalist ligt er nog steeds een wereld van mogelijkheden open. Wat zijn nu de verschillende taken waarmee deze zijn/haar dag besteedt?
Reportages schrijven
Een reportage schrijven is wellicht het leukste gedeelte van journalistiek, hierin komen alle journalistieke kwaliteiten samen. Je moet er inspelen op de actualiteit, maar daarnaast ga je ook zelf op pad. Je speekt je zintuigen aan om een artikel sterk en beeldend neer te zetten, dus je moet geoefend zijn in het beeldend schrijven. Daarnaast komen er vaak ook interviews aan te pas, je spreekt mensen terwijl je op pad bent – en maakt notities omdat je niet altijd de tijd en ruimte hebt om een recorder aan te zetten. Hier komt dus, zelfs als je enkel schrijft, al een zekere mate van multitasken aan te pas. Het allerfijnste is dat het schrijven van een reportage een goede reden is om van je bureaustoel te komen en een stapje in de wereld te zetten, wat bij de andere vormen van journalistiek schrijven niet perse nodig is.
Nieuwsberichten schrijven
Het schrijven van een nieuwsbericht is een vak apart. Het lijkt simpel, aangezien een nieuwsbericht kort en bondig is. Niets is minder waar. Aan het schrijven van een nieuwsbericht komt veel te pas. Je moet goed letten op de structuur, en vooral op de vijf W’s en de H. De wie, wat, waar, wanneer en waarom moeten vanaf het begin duidelijk zijn. Dit moet overgebracht worden in duidelijke, simpele taal, die een goed begrip van het onderwerp vereist. Je heb hier niet de ruimte om je onderwerp uitgebreid te introduceren, maar moet zowel in de kop als in de introductie meteen duidelijk maken waar het om gaat. De eerste alinea moet zowat het hele nieuws vatten.
Interviewen
Interviewen kan je doen in vele verschillende hoedanigheden, om vele verschillende redenen. Het kan zijn dat je iemand spreekt om een volledig portret over deze persoon uit te schrijven, maar ook dat je iemand spreekt voor input om te verwerken in een nieuwsbericht of een reportage. In het eerste geval kan je uitgebreid de tijd nemen en het hele interview opnemen. Lees hier enkele tips om een goed interview te doen. Maar het kan ook zijn dat je op een evenement of op (pers)reis bent en je onderweg mensen moet spreken, in dat geval moet je snel reageren en goede notities maken. Zorg altijd dat je de naam en toenaam noteert. Ook bij het schrijven van een nieuwsbericht kan het goed zijn om er nog een kort interview tegenaan te gooien, ook al lijkt dat soms overbodig. De belangrijkste informatie is vaak aanwezig in de vorm van een persbericht of eerder gepubliceerd door andere media. Door er toch even achteraan te bellen, geef jij je bereid net wat extra diepgang.
Onderzoek doen
Onderzoek doen valt niet onder het kopje schrijven, maar is misschien wel een van de belangrijkste facetten van het produceren van een nieuwsbericht, reportage of interview. Daarom besteden we hier toch een les aan, en laten we het schrijven even links liggen. Er zijn verschillende stadia waarin journalistiek onderzoek belangrijk is.
Ten eerste is er ‘verkennend onderzoek’. Dit is de allereerste fase en de fase waar je als journalist eigenlijk altijd in zit. Je bent namelijk continu op zoek naar verhalen en houdt je ogen en oren altijd open. Heb je geen idee voor een artikel? Dan ga je actief op onderzoek uit. Je gaat op zoek naar interessante mensen en instanties die eventueel wat nieuws achter de hand kunnen hebben, je leest andere kranten en tijdschriften in de hoop daar iets uit te halen of praat gewoon met mensen in de kroeg die iets interessants te vertellen hebben. Ook dat valt onder het kopje verkennend onderzoek.
Daarnaast is er het diepgravende onderzoek. Dit volgt wanneer je onderwerp al vaststaat. Hoe kom je meer te weten over de personen die van belang zijn voor je verhaal, waar vind je cijfers en hoe kom je achter belangrijke trends? Sommige journalisten (bijvoorbeeld bij de Groene Amsterdammer of Pointer) doen maanden over zo’n onderzoek. Ze stellen instanties aan de kaak en krijgen papieren in handen die niemand anders in kan zien. Zo ver zullen wij niet gaan, maar we proberen wel alles te weten komen wat we te weten kunnen komen vanuit onze bescheiden positie.
Introducties schrijven
Het schrijven van een introductie is moeilijk dan je denkt. Hiermee wacht ik dus altijd tot het einde van het artikel. Niet gewoon om het moeilijkste gedeelte van het schrijven vooruit te schrijven, maar ook omdat je dan pas een goed beeld hebt van de essentie van het artikel. Deze moet je vatten in de introductie. Bij een langer verhaal, zoals een reportage of een interview, begin je met een zintuiglijk of beeldend aspect om de lezer mee te trekken in het verhaal. Daarna biedt je wat meer context over het wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. Bij de introductie van een nieuwsbericht werkt dit anders. Hier wil je meteen zoveel mogelijk duidelijkheid scheppen, en is er in de tweede zin van de introductie ruimte voor het vermelden van de bron of verdere relevante informatie te geven.
Koppen schrijven
Een goede kop schrijven is veruit het moeilijkste gedeelte van het schrijven van een artikel, zowel bij het schrijven van een reportage als het schrijven van een nieuwsbericht of interview. Dit is meteen ook de zwakste schakel van je artikel, zeker wanneer je een artikel schrijft voor printmedia. Aan de ene kant is dit zo omdat de kop meteen in het oog springt, en deze daarom echt goed moet zijn. Aan de ene kant moet de kop voldoende informatie geven, maar ook vragen oproepen en de lezer prikkelen om verder te lezen. Daarnaast is er in een krant of tijdschrift niet altijd voldoende ruimte voor lange koppen en introducties, daarom kan het zijn dat erin geknipt moet worden. Voor een online artikel ligt het anders, hier is meer ruimte om de kop zolang te maken als je wilt, en moet er vaak wat meer informatie gegeven worden – aangezien de lezer niet het volledige artikel onder de kop ziet staan, maar enkel de kop met een foto of introductie langs ziet komen in een feed.
